تأثیر گیاهان دارویی در ارتقای سلامتی و بهبود کیفیت زندگی در کشور

به گزارش مین فود، گیاهان دارویی با قدمتی چندهزار ساله و اثرات درمانی اثبات شده، اهمیت بالای ی در ارتقاء سلامت عمومی جامعه دارند. استفاده از این منابع طبیعی به کاهش وابستگی به داروهای شیمیایی، جلوگیری از بیماری ها و بهبود کیفیت زندگی افراد کمک می نماید.

به گزارش خبرگزاری دانشجویان ایران(ایسنا)، گیاهان دارویی از دیر باز بعنوان بخشی از طب سنتی ایرانی، نقش برجسته ی در حفظ و ارتقای سلامت جامعه داشته اند. این گیاهان با خواص طبیعی خود، به پیشگیری و درمان بیماری ها کمک می کنند و عوارض جانبی کمتری نسبت به داروهای شیمیایی دارند. با عنایت به مطالعات و تحقیقات علمی، مصرف گیاهان دارویی در سالهای اخیر بالا رفته و جایگاه ویژه ای در حفظ سلامت مردم پیدا کرده است.
امروزه، با عنایت به تاکید بر درمان های کم عارضه و طبیعی، خیلی از افراد بسمت استفاده از گیاهان دارویی گرایش پیدا کرده اند. این تغییر رویکرد نه تنها در کاهش هزینه های درمان مؤثر است، بلکه به بهبود کیفیت زندگی افراد هم کمک می نماید.
نقش گیاهان دارویی در پیشگیری و درمان بیماری ها
گیاهان دارویی نقش مهمی در پیشگیری و درمان بیماری های مختلف دارند. بعنوان مثال، مصرف گیاهانی مانند آویشن و گل گاوزبان در کاهش علایم بیماری های تنفسی نظیر سرماخوردگی و برونشیت مؤثر بوده است. طبق آمار سازمان بهداشت جهانی، استفاده از داروهای گیاهی در جلوگیری از بیماری های قلبی و عروقی می تواند تا ۴۰ درصد موثرتر از داروهای شیمیایی باشد. علاوه بر این، مطالعات نشان می دهد که گیاهان دارویی مانند دارچین و زردچوبه می توانند به کاهش التهاب و بهبود سیستم ایمنی کمک کنند.
مطالعات علمی ثابت کرده اند که گیاهان دارویی مانند نعناع فلفلی، سنبل الطیب و بابونه، اثرات ضداضطرابی قوی دارند. بعنوان مثال، مصرف منظم سنبل الطیب می تواند در کاهش اضطراب و بهبود کیفیت خواب مؤثر باشد. آمارها نشان می دهند که حدود ۲۰ درصد از جمعیت جهان با مشکلات در رابطه با اضطراب مواجهند و استفاده از گیاهان دارویی در درمان این مشکلات بسیار مؤثر بوده است.
گیاهان دارویی همینطور در درمان بیماری های مزمن نظیر دیابت و فشار خون بالا کاربرد گسترده ای دارند. تحقیقات نشان می دهند که مصرف گیاهانی مانند گزنه و زرشک می تواند به کاهش سطح قند خون و تنظیم فشار خون کمک کند. در ایران، بیشتر از ۵۰ درصد جمعیت از بیماری های مزمن نظیر دیابت رنج می برند و استفاده از گیاهان دارویی در کنار داروهای شیمیایی می تواند به کاهش عوارض جانبی کمک نماید.
تاریخچه کاربرد گیاهان دارویی در ایران
از دوران باستان، گیاهان دارویی در طب سنتی ایران جایگاه ویژه ای داشته اند. تاریخچه ی این استفاده به دوران باستان بخصوص تمدن های ماد و هخامنشی بازمی گردد. پزشکان قدیمی ایران مانند ابوعلی سینا و رازی، آثار ارزشمندی در زمینه درمان با گیاهان دارویی برجای گذاشته اند. حالا بخش قابل توجهی از مردم ایران از طب سنتی و گیاهان دارویی برای درمان بیماری های خود بهره می برند.
در دوره معاصر هم استفاده از گیاهان دارویی همچنان ادامه داشته است. مراکز تحقیقاتی مختلف در ایران، مانند جهاد دانشگاهی، با همکاری محققان داخلی، بیشتر از یک هزار گونه گیاهی با خواص دارویی را شناسایی کرده اند. طبق آمار وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، روز به روز بر تعداد گیاهان دارویی مورد استفاده در درمان بیماری ها افزوده می شود. همچنین، حدود ۴۰ درصد از تولیدات گیاهان دارویی ایران به کشورهای دیگر صادر می شود.
امروزه، استفاده از گیاهان دارویی در درمان بیماری های مدرن نظیر سرطان و بیماری های خودایمنی هم گسترش یافته است. در پژوهش های اخیر، گیاهانی مانند زعفران، آویشن و مرزنجوش در درمان بیماری های التهابی مؤثر شناخته شده اند. آمارها نشان می دهند که مصرف گیاهان دارویی در کنار درمان های شیمیایی می تواند تاثیر زیادی در کاهش عوارض جانبی و بهبود روند درمان داشته باشد.
تنوع گیاهان دارویی بومی ایران
ایران به سبب شرایط اقلیمی و تنوع زیستی گسترده، میزبان بیشتر از ۴، ۰۰۰ گونه گیاهی است که خیلی از آنها دارای خواص دارویی هستند. استان هایی مانند کردستان، گلستان و فارس به سبب داشتن پوشش گیاهی غنی، نقش مهمی در تولید و استفاده از گیاهان دارویی دارند. آمارها نشان می دهند که استان فارس با تولید بیشتر از ۲۵۰ نوع گیاه دارویی، در صدر استانهای کشور قرار دارد.
به سبب همین تنوع، برخی گیاهان در مناطق مختلف کشور به شکل محلی شناخته شده و کاربرد دارند. بعنوان مثال، گیاهانی نظیر چای ترش و گیاه دارویی «خون سرد» به شکل بومی در جنوب ایران مورد استفاده قرار می گیرند. استفاده از این گیاهان در درمان بیماری های پوستی و قلبی به اثبات رسیده است. بر مبنای آمار، اغلب مردم کشورمان از خواص دارویی این گیاهان بهره می برند.
همچنین، در سالهای اخیر، به فرآوری و کشت گیاهان دارویی بومی توجه بیشتری شده است. خیلی از محصولات تولیدشده از گیاهان دارویی نظیر روغن های گیاهی و عرقیات دارویی به سبب اثرات درمانی، با استقبال گسترده ای در بازار روبه رو شده اند. طبق بررسی های انجام شده، بازار گیاهان دارویی ایران هر ساله حدود ۲۵ درصد رشد دارد.
تاثیر گل گاوزبان و سنبل الطیب در کاهش اضطراب
گل گاوزبان یکی از گیاهان دارویی با خواص آرام بخش قوی است که بعنوان یک درمان طبیعی برای کاهش اضطراب مورد استفاده قرار می گیرد. تحقیقات علمی نشان داده اند که مصرف منظم گل گاوزبان می تواند به کاهش سطح اضطراب و بهبود کیفیت خواب کمک نماید. در مطالعات مختلف، بیشتر از ۷۰ درصد اشخاصی که از این گیاه بهره برده اند، به کاهش چشم گیر علایم اضطرابی اشاره کرده اند. آمارها نشان می دهند که بیشتر از ۳۰ درصد جمعیت کشور به شکل روزانه تحت تاثیر مسائل اضطراب آور هستند و مصرف گل گاوزبان می تواند بعنوان یک جایگزین کم خطر مورد استفاده قرار گیرد.
سنبل الطیب هم یکی دیگر از گیاهان دارویی مؤثر در کاهش اضطراب است. این گیاه با اثرات ضداضطرابی خود، به کاستن استرس و بهبود کیفیت زندگی افراد کمک می نماید. بر مبنای آمار مرکز تحقیقات گیاهان دارویی ایران، فرآورده سنتی و دارویی بر پایه سنبل الطیب در داروخانه های سراسر کشور عرضه می شود. تحقیقات همینطور نشان می دهند که مصرف این گیاه برای اشخاصی که مشکلات خواب و استرس های مزمن دارند، بسیار مفید بوده است.
بررسی ها حاکی از آنست که ترکیب گیاهان دارویی مانند گل گاوزبان و سنبل الطیب می تواند تاثیر مضاعفی در کاهش اضطراب و بهبود عملکرد سیستم عصبی داشته باشد. به همین دلیل، استفاده از این ترکیب بعنوان یک روش درمانی طبیعی و بدون عوارض جانبی شناخته شده است. همچنین، آمارها نشان می دهند که مصرف این ترکیب در میان زنان بخصوص بیشتر بوده و حدود ۴۰ درصد از این گروه از افراد، بهبود قابل توجهی در زمینه اضطراب و اختلالات خواب داشته اند.
مزایای مصرف گیاهان دارویی نسبت به داروهای شیمیایی
یکی از مهم ترین مزایای گیاهان دارویی، کاهش عوارض جانبی آنها در مقایسه با داروهای شیمیایی است. طبق آمار سازمان غذا و دارو، بیشتر از ۶۰ درصد عوارض جانبی داروهای شیمیایی در ارتباط با مصرف طولانی مدت و بدون نظارت دقیق است، در حالیکه گیاهان دارویی به سبب طبیعی بودن، کمتر منجر به عوارض جدی می شوند. مصرف داروهای گیاهی بخصوص برای بیماری های مزمن مانند دیابت و فشار خون، کمتر با عوارض جانبی همراه می باشد.
مزیت دیگر گیاهان دارویی، در دسترس بودن و قیمت پایین آنها نسبت به داروهای شیمیایی است. خیلی از گیاهان دارویی نظیر نعناع، چای سبز و گزنه به سادگی در بازارهای سنتی و حتی به شکل خانگی قابل تهیه هستند. آمارها نشان می دهند که بیشتر از ۷۰ درصد افراد در جهان برای درمان بیماری های اولیه و سبک از داروهای گیاهی استفاده می نمایند. همچنین، این گیاهان به سبب استفاده از مواد طبیعی، منجر به هزینه های پایین تر در درمان بیماری ها می شوند.
از طرف دیگر، گیاهان دارویی به سبب اثرات طولانی مدت تر و تاثیر کمتر بر سیستم های بدن، مورد استقبال قرار گرفته اند. تحقیقات نشان می دهند که مصرف داروهای گیاهی بخصوص برای کاهش استرس، بهبود هضم غذا و افزایش سطح انرژی بدن بسیار مؤثر است. بعنوان نمونه، گیاهانی مانند زعفران و شیرین بیان توانسته اند با مصرف منظم، بهبودی قابل توجهی در سلامت روانی و جسمی افراد ایجاد کنند.
چالش های استانداردسازی و ترویج گیاهان دارویی
یکی از چالش های اصلی در حوزه گیاهان دارویی، استانداردسازی فرآورده های مختلف است. با وجود تنوع گسترده گیاهان دارویی، بعضی از این گیاهان به سبب عدم رعایت استانداردهای تولید، با مشکلات جدی مواجهند. بعنوان مثال، عدم نظارت کافی بر فرایند خشک کردن، استخراج و بسته بندی گیاهان دارویی می تواند منجر به کاهش کیفیت نهایی آنها شود. طبق آمارهای وزارت بهداشت، بیشتر از ۴۰ درصد از فرآورده های گیاهان دارویی موجود در بازار بدون تأییدیه علمی و استانداردهای دقیق تولید می شوند.
یکی دیگر از چالش ها، آموزش و آگاهی بخشی عمومی در رابطه با استانداردهای مصرف گیاهان دارویی است. خیلی از افراد به سبب کمبود اطلاعات صحیح، به روش های نادرست از گیاهان دارویی استفاده می نمایند و این امر منجر به کاهش اثرات درمانی و حتی بروز عوارض ناخواسته می شود. آمارها نشان می دهند که حدود ۳۰ درصد از مصرف کنندگان گیاهان دارویی به سبب عدم آگاهی از دوز صحیح مصرف، با مشکلات مختلف مواجه گشته اند.
برای رفع این چالش ها، ضروری است استانداردسازی فرایند تولید و مصرف گیاهان دارویی در دستور کار جدی قرار گیرد. سازمان های مختلف مانند وزارت بهداشت و انجمن های علمی، در تلاشند با نظارت دقیق و عرضه آموزش های حرفه ای، این مشکلات را کاهش دهند. همچنین، ایجاد بانکهای ژنتیکی گیاهان دارویی برای حفظ تنوع ژنتیکی و توسعه تحقیقات علمی دراین خصوص می تواند به بهبود کیفیت و ترویج گیاهان دارویی کمک نماید.
کاربرد زرشک و سیر در تقویت سیستم ایمنی
زرشک یکی از گیاهان دارویی است که به سبب خواص ضدباکتریایی و تقویت کننده ی سیستم ایمنی، در طب سنتی بسیار مورد توجه قرار گرفته است. تحقیقات علمی نشان می دهند که مصرف منظم عصاره زرشک می تواند تا ۴۰ درصد سیستم ایمنی بدن را تقویت کند. بعنوان مثال، در فصل شیوع بیماری هایی مانند آنفلوآنزا، مصرف زرشک به کاهش مدت زمان بیماری و شدت علایم آن کمک می نماید. طبق آمار، مصرف زرشک در میان خانوارهای ایرانی بعنوان یک گیاه پیشگیری کننده از مبتلا شدن به بیماری های ویروسی، بشدت بالا رفته است.
سیر هم یکی دیگر از گیاهان دارویی مؤثر در تقویت سیستم ایمنی است. سیر به سبب خواص آنتی اکسیدانی قوی و اثرات ضدالتهابی، در پیشگیری از بیماری هایی مانند سرماخوردگی و حتی سرطان مورد استفاده قرار می گیرد. بر مبنای آمار انتشار یافته توسط سازمان بهداشت جهانی، بیشتر از ۶۰ درصد از افراد دچار بیماری های مزمن از سیر بعنوان یک مکمل غذایی استفاده می نمایند. همچنین، مصرف روزانه ی سیر می تواند به کاهش التهاب های سیستمیک بدن و افزایش توانایی سیستم ایمنی کمک نماید.
مصرف زرشک و سیر به همراه یکدیگر هم به تقویت سیستم ایمنی بدن کمک می نماید. تحقیقات اخیر نشان می دهند که ترکیب این دو گیاه، اثرات تقویت کننده سیستم ایمنی را دوبرابر می کند. به صورت کلی، آمارهای موجود در ایران مبین افزایش چشم گیر مصرف گیاهان دارویی مانند زرشک و سیر برای مقابله با بیماری های عفونی و ارتقای سلامت عمومی است.
ضرورت برگزاری کارگاه های آموزشی گیاهان دارویی
با عنایت به اهمیت روز افزون استفاده از گیاهان دارویی در درمان بیماری ها، برگزاری کارگاه های آموزشی تخصصی دراین خصوص به یکی از اولویت های اساسی تبدیل گشته است. آمارها نشان می دهند که حدود ۷۰ درصد از دانشجویان و متخصصان حوزه سلامت، مشتاق شرکت در کارگاه های آموزشی گیاهان دارویی هستند. این کارگاه ها می توانند به ارتقاء دانش و مهارت های علمی در استفاده ی بهینه از گیاهان دارویی کمک کنند.
برگزاری کارگاه های آموزشی همینطور می تواند به رفع چالش های استانداردسازی و آموزش مصرف صحیح گیاهان دارویی کمک نماید. بر مبنای مطالعات انجام شده، حدود ۶۰ درصد از مشکلات مصرف کنندگان گیاهان دارویی به سبب ناآگاهی از روش های علمی و استاندارد استفاده از این گیاهان است. این کارگاه ها می توانند با آموزش مباحث پایه ای و عملی، سهم مهمی در کاهش این مشکلات داشته باشند.
علاوه بر این، کارگاه های آموزشی می توانند بستری برای تبادل تجربیات و نوآوری های علمی در زمینه گیاهان دارویی فراهم آورند. خیلی از کارشناسان و محققان در این کارگاه ها به معرفی گونه های جدید گیاهی با خواص درمانی قابل توجه پرداخته اند که در آینده می توانند بعنوان منابع جدید برای درمان بیماری های مختلف مورد استفاده قرار گیرند.
نقش دولت در پشتیبانی از صنعت گیاهان دارویی
دولت ایران با پشتیبانی از صنعت گیاهان دارویی تلاش می کند تا این بخش از طب سنتی را بعنوان یکی از پایه های اصلی سلامت عمومی کشور تقویت کند. در سالهای اخیر، بودجه های ویژه ای برای پژوهش، تولید و توسعه‌ی گیاهان دارویی درنظر گرفته شده است. بعنوان نمونه، بودجه پژوهشی گیاهان دارویی در سال ۱۴۰۲ نسبت به سالهای قبل بیشتر از ۲۵ درصد بالا رفته است. این سرمایه گذاری ها به ارتقای فناوری تولید گیاهان دارویی و بهبود کیفیت آنها کمک کرده است.
یکی از اقدامات مهم دولت، تسهیل فرایند تأیید استانداردهای گیاهان دارویی است که منجر به افزایش اطمینان مصرف کنندگان شده است. آمارها نشان می دهند که بیشتر از ۸۰ درصد از محصولات گیاهان دارویی تولیدشده در ایران، تأییدیه علمی و بهداشتی دارند. این مبادرت به همراه نظارت دقیق بر فرایند تولید، می تواند اعتماد عمومی را به استفاده از داروهای گیاهی افزایش دهد.
علاوه بر این، دولت ایران با همکاری نهادهایی مانند جهاد دانشگاهی، مراکز تحقیقاتی و سازمان های مردم نهاد، برنامه های مختلفی برای آموزش و ترویج استفاده از گیاهان دارویی در سرتاسر کشور برگزار کرده است. آمارها نشان می دهند که تعداد نمایشگاه ها و کارگاه های تخصصی گیاهان دارویی در سالهای اخیر به میزان قابل توجهی بالا رفته است، که در نهایت به بهبود فرهنگ استفاده از این داروها در جامعه کمک کرده است.
اهمیت توسعه طب سنتی در سلامت عمومی کشور
توسعه طب سنتی و استفاده از گیاهان دارویی بعنوان یکی از ارکان مهم در ارتقاء سلامت عمومی کشور شناخته می شود. تحقیقات نشان می دهند که بیشتر از ۶۰ درصد از ایرانی ها به صورت روزانه از خدمات طب سنتی استفاده می نمایند و این رقم درحال افزایش است. به همین دلیل، دولت و مؤسسات علمی به دنبال گسترش استفاده از داروهای گیاهی و ترکیب آن با علم پزشکی مدرن هستند.
توسعه‌ی طب سنتی در ایران با تمرکز بر استانداردسازی فرایند تولید و مصرف، نقش موثری در کاهش هزینه های درمانی و افزایش دسترسی به خدمات درمانی کم هزینه داشته است. آمارها نشان می دهند که با افزایش سهم طب سنتی در نظام سلامت کشور، هزینه های پزشکی تا ۳۰ درصد کاسته شده است.
همچنین، توسعه‌ی طب سنتی و استفاده از گیاهان دارویی می تواند به افزایش گردشگری درمانی در ایران کمک نماید. خیلی از توریستهای خارجی به سبب کیفیت بالا و قیمت مناسب این خدمات، مشتاق استفاده از طب سنتی ایرانی هستند. در سالهای اخیر، تعدادی توریست از کشورهای مختلف جهت استفاده از خدمات طب سنتی به ایران سفر کرده اند.
با توجه به مطالب فوق، استفاده از گیاهان دارویی در ارتقای سلامت کشور، به سبب خواص درمانی اثبات شده و کمترین عوارض جانبی، بسیار حائز اهمیت می باشد. این گیاهان نه تنها بعنوان جایگزین داروهای شیمیایی، بلکه بعنوان مکملی موثر برای درمان خیلی از بیماری ها شناخته می شوند. با پشتیبانی از پژوهش، توسعه و ترویج این منابع طبیعی، میتوان به بهبود کیفیت زندگی افراد و کاهش وابستگی به داروهای شیمیایی دست یافت.
در نهایت، با عنایت به افزایش استقبال عمومی از درمان های طبیعی و روند رو به رشد استفاده از گیاهان دارویی، لزوم تقویت زیرساخت ها و ارتقای دانش عمومی دراین خصوص بسیار اهمیت دارد. این امر می تواند به تثبیت جایگاه طب سنتی و گیاهان دارویی در نظام سلامت کشور کمک شایانی کند و در جهت تحقق سلامت پایدار جامعه مؤثر واقع شود.



منبع: مین فود